Wanneer verandering echt kan landen

Waarom wilskracht niet genoeg is en wat wel werkt.

Veel mensen willen gezonder leven, rustiger reageren of beter grenzen stellen. Toch vallen ze snel terug in oude patronen. In deze blog ontdek je waarom dat geen gebrek aan discipline is, maar een kwestie van veiligheid en de werking van je brein en lichaam, en hoe duurzame verandering wel mogelijk wordt.

We weten het vaak wel, maar doen het niet

Je neemt je voor om meer te bewegen, minder te piekeren of vriendelijker te reageren. Een week lukt het, daarna glipt het weg.
Niet omdat je zwak bent of ongemotiveerd, maar omdat je brein en lichaam veiligheid belangrijker vinden dan nieuw gedrag. Verandering is geen puur rationeel proces. Ze speelt zich af in de diepere lagen van het brein en in het autonome zenuwstelsel dat voortdurend scant: “Ben ik veilig of niet?”
Pas wanneer je systeem rust ervaart, ontstaat er ruimte voor leren, contact en groei.

Je brein kiest voor veiligheid

De hersenen werken op drie niveaus die elk hun eigen logica hebben:

• Neocortex: de denklaag die plant, reflecteert en doelen stelt. Gedrag vanuit deze laag wordt gestuurd door vooraf gestelde doelen of opvattingen.
• Limbisch systeem: het emotionele centrum dat onze gevoelszaken en motivatie regelt. Dit deel laat zich leiden door directe beloning en straf en kan niet redeneren. Voor dit systeem geldt: als het fijn voelt, gebeurt het vaker.
• Reptielenbrein: het automatische overlevingssysteem dat alles regelt om in leven te blijven en onze soort in stand te houden: ademhaling, temperatuur, hartslag, voedselvertering, drang tot voortplanting.

Wanneer stress of spanning toeneemt, neemt het gevaarsysteem de leiding. Het lichaam gaat in overlevingsstand: hartslag omhoog, ademhaling sneller, spierspanning stijgt. Het denkende brein (neocortex) wordt tijdelijk op pauze gezet en de diepere breinlagen (limbisch systeem en reptielenbrein) nemen het over. Daarom lukt het niet om nieuwe gewoontes vol te houden als je moe bent, onder druk staat of je onveilig voelt. Dat is geen falen, maar een beschermingsreactie van een slim systeem dat je overleving centraal stelt.

Waarom veiligheid de sleutel is

Langdurige stress, fysiek of mentaal, houdt het gevaarsysteem actief. Het lichaam blijft aanstaan, ook als er geen acuut gevaar is. Dat kost energie en tast je veerkracht aan.
Echte gezondheid en duurzame gedragsverandering ontstaan pas als het lichaam regelmatig de herstelstand mag ervaren.

Daar draait het om in een gezonde levensbalans: niet om de afwezigheid van stress, maar om het vermogen steeds opnieuw evenwicht te vinden. Wie veiligheid ervaart, kan zich openen voor nieuwe mogelijkheden.

“Veiligheid is geen luxe, maar de bodem waarop groei kan rusten.”

Drie manieren om verandering echt te laten landen

1. Breng je lichaam in het gesprek

Verandering gebeurt niet alleen in je hoofd. Je zenuwstelsel moet leren dat nieuw gedrag veilig is.
Sta even stil bij wat je lichaam je laat voelen: gespannen schouders, oppervlakkige ademhaling, koude handen…
Jezelf kleine fysieke signalen geven van veiligheid, zoals rustig uitademen, bewegen of even wandelen, helpt het systeem tot rust te komen.
Vanuit die rust wordt ander gedrag toegankelijk.

2. Herhaal met gevoel en betekenis

Nieuwe gewoontes vragen herhaling, maar ook emotionele betrokkenheid. Herhaling zonder gevoel blijft oppervlakkig.
Koppel het gewenste gedrag aan iets dat er voor je toe doet. Bijvoorbeeld: wanneer je aan het einde van de werkdag je laptop sluit terwijl de werkgedachten nog door je hoofd razen, adem je diep uit en benoem je één moment waarop je vandaag verschil hebt gemaakt.
Zo ontstaat een klein ritueel dat rust en voldoening brengt en je stresssysteem helpt ontladen. Want het werk stopt zelden echt, maar jij kunt wel leren afsluiten. Deze combinatie van herhaling, emotionele betekenis en lichamelijke ontspanning voedt het brein op alle niveaus: neocortex, limbisch systeem en reptielenbrein. Dat maakt het de echte brandstof voor duurzame verandering.

3. Herken je saboteurs, zonder oordeel

Sociale druk, slachtoffergedrag, je interne criticus of het vasthouden aan de subtiele voordelen van oud gedrag, willen je beschermen tegen ongemak.
Zie ze niet als vijanden, maar als oude beschermers.
Schrijf ze eens op, geef ze namen en bedank ze. Zo geef je je systeem het signaal dat er geen gevaar is.
Vanuit erkenning ontstaat ruimte voor keuzevrijheid.

Van weten naar belichamen

Echte gedragsverandering vraagt niet meer wilskracht, maar meer veiligheid.
Pas wanneer je lichaam voelt dat het goed is om te ontspannen, kan je brein iets nieuws leren.
Dat is de kern van veerkracht: niet harder werken aan verandering, maar leren rusten midden in verandering.

Hoe RAAK je daarbij helpt

In de begeleiding van RAAK verkennen we wat je brein en lijf nodig hebben om zich veilig te voelen. We oefenen in een veilige context met nieuw gedrag en verankeren dat stap voor stap in je dagelijkse realiteit.

Meer info over de begeleidingstrajecten van RAAK inzake leiderschap, stressmanagement en loopbaan vind je onder https://raakcoaching.be/trajecten/

Wil je onderzoeken hoe verandering bij je echt kan landen?
Plan je vrijblijvend kennismakingsgesprek via raakcoaching.be.

Zo welkom!

Warme groet

Nancy Vankeirsbilck

Inspiratiebronnen voor deze blog

Stephen Porges, met de polyvagaaltheorie over veiligheid, verbinding en de regulatie van het zenuwstelsel.
Bessel van der Kolk, over de rol van het lichaam en het autonome systeem in herstel en verandering.
Inzichten uit de positieve psychologie over veerkracht, betekenis en motivatie.
Salutogenese, de wetenschap die gezondheid benadert als het vermogen om evenwicht en samenhang te vinden, ook in verandering.